Zgrada Univerziteta u Nišu nalazi se u blizini ulaza u Tvrđavu i dominira desnom obalom reke Nišave. Sagrađena je 1889. godine. Na početku Prvog svetskog rata, od 26. jula 1914. do 16. oktobra 1915. godine, Niš je bio ratna prestonica Srbije, tako da se zgradi Univerziteta nalazilo sedište srpske vlade.Sa terase Univerziteta u Nišu objavljen je rat.
Vlada je bila stacionirana u Nišu jer se napad na Beograd očekivao, tako da su se članovi vlade na neki način skrivali u Nišu. Postoje različita nagađanja o tome da li je tadašnji premijer Nikola Pašić telegram sa najavom rata dobio u svojoj kancelariji koja se nalazi u sadašnjoj zgradi Univerziteta ili u kafani Evropa u Voždovoj ulici.
Prema pisanju Niškog arhiva, Pašić je u kafani Evropa primio telegram mesec dana nakon ubistva austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda u Sarajevu 28. juna 1914. Austrougarska je optužila Srbiju za odgovornost za ubistvo i pripremila vojni marš. na Srbiju. Više informacija na sledećem linku: https://www.arhivnis.rs/.
Telegram je stigao u Niš 28. jula 1914. godine, napisan na francuskom:
“Kraljevska vlada Srbije nije zadovoljavajuće odgovorila na belešku austrougarskog poslanika u Beogradu od 23. jula 1914. godine. Zato je carsko-kraljevska vlast prinuđena da se osloni na silu oružja kako bi sačuvala svoja prava i interese. Austrougarska smatra da je od sada u ratu sa Srbijom”.
Ovim telegramom počeo je Prvi svetski rat.
Veruje se da je Pašić okupljenim građanima pročitao telegram sa terase sadašnje zgrade Univerziteta.
U zgradi Univerziteta 4. septembra 1914. godine potpisan je sporazum Srbije i Albanije, poznatiji kao “Niški dogovor”.
Njega su potpisali bivši ministar albanske vojske Esad-paša Toptani i Nikola Pašić. Njime je predviđena zajednička odbrana Srbije i Albanije, zajednička carina i zajedničko zastupanje u inostranstvu. Ovaj sporazum je bio veoma važan za Srbiju kada se u zimu 1915. godine srpska vojska povlačila preko Albanije.
Sadašnja zgrada Univerziteta je preuređena 1935. godine kada je završen drugi sprat prema Šumatovačkoj ulici.
Kako se navodi na zvaničnoj stranici Univerziteta, Univerzitet u Nišu je osnovan 15. juna 1965. godine i njegovim osnivanjem zaokružuje se jedan značajan, po mnogo čemu pionirski, period u novijoj istoriji grada.
Ovaj period počinje 1960. godine formiranjem prvih niških fakulteta pod okriljem Univerziteta u Beogradu. Bili su to: Pravno-ekonomski, Medicinski i Tehnički fakultet. Kasnije su se, vremenom, razvijale nove katedre, kako je to uslovljavalo vreme i prilike u razvoju zemlje. Univerzitet je u godini osnivanja imao 234 nastavnika i saradnika i 10.500 studenata.
Pročitajte i Istorija Tvrđave.