Šarm koji traje vekovima: Mala Venecija na istoku Srbije

Sakriven na istoku naše zemlje, nalazi se jedan mali dragulj. U pitanju je šarmantni gradić u dolini Timoka- Knjaževac, za koji su mnogi čuli, ali često i ne znaju kako zapravo izgleda.

Kada turisti otkriju Knjaževac, pri prvoj poseti sačeka ih ogromno iznenađenje i vidno oduševljeni svi zaneme pred njegovom lepotom, te mu se uvek rado vraćaju.

Romantična razglednica

Knjaževac je ušuškan između Tresibabe, Tupižnice i Stare planine. Njegov centar je očuvano staro gradsko jezgro Stara čaršija koje se sastoji iz niza objekata gornjeg i donjeg dela. Gornji deo datira iz doba vladavine Turaka i predstavlja zgrade koje su nekada bile dućani trgovaca i zanatlija, dok je donji deo nastao nakon oslobođenja i tu su bile nekadašnje gostionice i kafane sa stambenim jedinicama na spratu.

Čaršiju romantičnom čine Svrljiški i Trgoviški Timok ispresecani mnogim mostovima. Od ukupno sedam koliko ih ima najpoznatiji je kameni most iz 1913. god. koga je projektovao građevinski inženjer poreklom iz ovog grada Borivoje Radenković, između ostalog graditelj i crkve Sv. Marka u Beogradu.

Dašak prošlosti, interesantna arhitektura, mostovi, sabijeni kućerci ofarbani u razne pastelne nijanse, kao i njihov odsjaj u vodi, pravi su raj za posetioce. Zato sa punim pravom Knjaževac nosi nadimak Mala Venecija.

Užitak u Knjaževcu garantuje i šetnja pod drvoredom lipa i kestena kraj kamenog bedema reke, pogled sa obližnjeg vidikovca, kao i predah u spomen-parku, koji je delo arhitekte Bogdana Bogdanovića. Park predstavlja kulturno-istorijsko nasleđe grada i spomenik Timočanima palim u ratovima.

Idiličnom prizoru čaršije nije odoleo ni čuveni arhitekta Le Korbizje. Prošavši ovuda 1910. godine, inspirisan slikovitim predelom, načinio je crtež koji se danas čuva u Nacionalnom muzeju u Beogradu.

Zloglasna tamnica

Kako meštani objašanjavaju, Knjaževac se ranije zvao Gurgusovac, po golubovima gurgusanima. Bio je poznat po Gurgusovačkoj kuli, nekadašnjem zatvoru za mučenje, koju su zvali Srpska Bastilja. Skoro do temelja sravnjao ju je Miloš Obrenović 1859. godina i od tada je u čast Knjaza grad preimenovan u Knjaževac. Ispred zgrade opštine nalazi se i njegova bista.

Danas je obnovljena Kula i dalje simbol grada, ali je sada preuređena u višenamenski prostor za održavanje raznih kulturnih i muzičkih manifestacija u Knjaževcu.

Postoje i verovanja da se grad zvao po Grguru, najstarijem sinu despota Đurđa Brankovića.

Prelepa vila u stilu secesije

U samom centru Knjaževca nalazi se i Muzej grada Knjaževca smešten u kući Ace Stanojevića. Kao protivnik režima Milana Obrenovića bio je optužen za učestvovanje u Timočkoj buni i osuđen na smrt od koje se spasao bekstvom u Bugarsku, a nakon rata Tito ga je priznao kao istaknutog borca za ljudska prava.

Kuća predstavlja spomenik kulture i izgrađena je 1910. god. po uzoru na italijanske vile u stilu secesije. U njoj se mogu videti lični predmeti i radna soba Stanojevića, kao i mnogo skupocenih predmeta s kraja 19. veka.

Dolaskom u Knjaževac valja obići i crkvu Sv. Đorđa, koja je građena od 1833. u čast prvog dolaska Knjaza. U njenoj riznici čuva se jevanđelje iz 1805, srebrni krst iz 1866. i dve ikone iz 1835. god.

Treba još videti i eksponate minulih vremena raznih perioda i etno postavke u Zavičajnom muzeju grada Knjaževca (nekadašnja porodična kuća Sibinovića, bivših vlasnika rudnika Dobra sreća kod Vine). Kuća je izgrađena 1906. godine i danas je spomenik kulture kao nepokretno kulturno dobro građanske arhitekture s početka 20. veka.

Knjaževac je grad koji zaista ima dosta toga da ponudi turistima. Međutim, ono što ga čini toplim i šarmantnim jesu najviše njegovi divni, opušteni i ljubazni stanovnici Knjaževca. Oni vam vrlo brzo postaju prijatelji i to zauvek ostaju. U ovom mestu se jede najukusnija hrana, najglasnije se smeje i ruku pod ruku pije vino sa domaćinima, to isto vino po kome su ovi predeli odvajkada poznati.

Pročitajte i Rock n Roll u Sokobanji: Knjaževački akustični sastav „razvalio“.