Istoričar iz Niša, Boban Janković, zaposlen u Istorijskom arhivu kao viši arhivista, u svojoj privatnoj kolekciji trenutno broji preko 230 šlemova. Šlemovi iz kolekcije su razvrstani u nekoliko kategorija: vojni šlemovi do drugog svetskog rata, šlemovi nakon drugog svetskog rata, policijski šlemovi, kacige kao i vatrogasni šlemovi. Najvredniji u kolekciji su stari šlemovi iz perioda Prvog svetskog rata i Drugog svetskog rata naročito sa područja Balkana, kao i sa područja dalekog istoka – Japana, Singapura, Kine, Vijetnama.
„Najstariji šlem u kolekciji je pronađen u okolini Aleksinca i potiče iz perioda poznog srednjeg veka, on je ujedno i najvredniji u celoj kolekciji“, kaže Janković.
Ljubav prema ovom hobiju gaji još od mladosti kada je nalazio šlemove iz perioda Drugog svetskog rata razbacane po podrumima i tavanima seoske pojate i na košnicama trmkama gde su služili kao zaštita od kiše. Jedan deo šlemova kupljen je i na buvljaku u Nišu ili dobijen na poklon od ljudi kojima ništa ne znači. Jedan broj starih šlemova je pronađen na otvorenom, u dosta lošem stanju ali i kao takvi predstavljaju vredne istorijske predmete.
„Preko 25 godinase bavim ovim hobijem i upoznao sam ljude sličnih interesovanja širom sveta. Najbolju saradnju ostvario sam sa kolekcionarima iz Češke, Grčke, Bugarske, Slovenije i dalekog Tajvana. Interesantno da je najviše kolekcionara koji sakupljaju šlemove u Americi, Кanadi, ali ima dosta i u Zapadnoj Evropi i Кini. Područje Srbije nije mimoišao nijedan rat u XX veku tako da na tlu Srbije mogu se naći šlemovi raznih vojski koje su ovuda prolazile“, kazao je Janković.
Kako je dodao, Prvi svetski rat je zastupljen sa standardnim šlemovima francuske, britanske i nemačke vojske čiji su slični modeli korišćeni i u Drugom svetskom ratu. Srpska vojska je na Solunskog frontu koristila šlemovefrancuske proizvodnje. Razvojem vojne industrije od kraja osamdesetih godina u svetu se uvode šlemovi od kevlara, čelični šlemovi postaju prošlost. Кolekcija poseduje oko 50 takvih modernih šlemova, najmlađi u kolekciji je britanski vojni šlem Mk7 koji je i sada u upotrebi.
„Ponos kolekcije je i činjenica da se tu nalaze svi policijski šlemovi nastali u periodu posle Drugog svetskog rata do danas. Od klasičnih šlemova plave boje, do kaciga za razbijanje demonstracija sa vizirom od pleksiglasa i moto šlemova koje je koristila saobraćajna policija šezdesetih godina. Pored jugoslovenskih i srpskih policijskih šlemova, kolekciju čine i policijski šlemovi i kacige Britanije, Grčke, Bugarske. Pored šlemova kao vizuelna dopuna predstavlja i mala kolekcija policijskih šapki socijalističke Jugoslavije kao i susednih država.“ kazao je Janković.
Međutim, smatra da su ipak najzanimljiviji eksponati pronađeni u ovim krajevima, nemački, italijanski šlemovi, kao i šlemovi kraljevine Jugoslavije. Gotovo svako seosko domaćinstvo je posle rata imalo u dvorištu neki od tih šlemova koji su koristili za pojenje živine, i kao pomoćni alat za čišćenje. U kolekciji ima sačuvano desetak nemačkih šlemova iz perioda Drugog svetskog rata, na nekima su još vidljive oznake nemačkog rajha. Te šlemove su ljudi prepravljali i tako prepravljeni su zanimljivi za čuvanje jer prikazuju jednu epohu posleratnu i dovitljivost seljaka koji je od vojnog predmeta pravio potreban alat za domaćinstvo.
„Dobar deo kolekcije čine i šlemovi istočnog bloka, država na čelu sa Sovjetskim savezom, tridesetak šlemova gotovo sličnih na prvi pogled a ipak različitih, pokazuje nam kako su Čehoslovaci, Poljaci, Mađari, Bugari i Rumuni morali da imaju svoje šlemove rađene po sovjetskom modelu SŠ40“, kazao je Janković.
Kolekcija šlemova je otvorenog tipa, tako da s vremena na vreme se dopuni nekim novim eksponatom, razvojem interneta i lakšim povezivanjem sa drugim kolekcionarima olakšano je i “bogaćenje” kolekcije novim šlemovima.
Pročitajte i o tome kako je S terase Univerziteta u Nišu objavljen rat: Austrougarska smatra da je od danas u ratu sa Srbijom.